In vorige artikelen zoals neem verantwoordelijkheid en stop met anderen de schuld te geven en stop met klagen en wees dankbaar voor alles wat je hebt heb ik verteld over de slachtofferrol en hoe je de regie over je eigen leven in handen kunt nemen. De slachtofferrol is echter maar één stuk van het verhaal. In dit artikel zal ik nader ingaan op de dramadriehoek waar de slachtofferrol een onderdeel van is, en hoe hier uit te stappen.
Wanneer je jezelf een slachtoffer voelt gaat alles moeilijk. Op het moment dat het je een keer voor de wind gaat kun je er op wachten dat er iets gebeurt dat een eind aan je, tijdelijk, welzijn maakt. Het leven is oneerlijk en een strijd voor het slachtoffer. Het lijkt wel of slachtoffers ongeluk aantrekken. Maar, heel misschien komt er een dag, wanneer ze door hun voorraad ongeluk heen zijn, dat het hun weer voor de wind gaat.
Er is altijd iets aan de hand met het slachtoffer en ze zorgen er voor dat iedereen weet hoe zielig ze wel niet zijn. Slachtoffers vragen negatieve aandacht. Slachtoffers kom je overal tegen, en we kennen allemaal wel iemand die het is: op het werk, in onze vriendenkring, onze familie of misschien bij onze partner.
Het is heel gemakkelijk om iemand in de slachtofferrol te herkennen en als zodanig aan te wijzen. Je pikt ze er zo uit. En, laten we eerlijk zijn, ze doen het zichzelf allemaal aan. Als ze het slachtoffer willen spelen, laat ze hun gang maar gaan, ze verdienen het. Het is geen wonder dat ze nooit de top zullen bereiken. Slachtofferschap is een manier van leven. Slachtoffers genieten van al hun lijden.
Dit zijn redelijk harde woorden die ik normaal niet zo neer schrijf. Je zult misschien wel boos gereageerd hebben toen je dit las; misschien identificeer jij jezelf wel met de slachtofferrol. Of je bent het totaal met mij eens: eindelijk iemand die de waarheid durft te spreken! Of misschien heb je wel te doen met al die slachtoffers: ze verdienen het niet om zo te worden behandeld. Die arme stakkers; al wat ze nodig hebben is een beetje extra aandacht en misschien ben jij wel degene die ze dat geeft.
Het komt misschien als een schok maar een slachtoffer is nooit alleen. Zonder het te weten ben je misschien wel onderdeel van het systeem, het drama, dat iemand in zijn slachtofferrol gevangen houdt. Je bent misschien wel een groter deel van het drama dan je jezelf realiseert. Welkom bij de dramadriehoek tussen de aanklager, de helper en het slachtoffer. De dramadriehoek is een model van disfunctionele communicatie; gecreëerd door psychotherapeut Stephen Karpman. Laten we eens een nadere blik werpen.
Het slachtoffer
Zoals hierboven al besproken is het slachtoffer in het defensief, altijd proberen te overleven. Er gebeuren allerlei dingen met het slachtoffer en ze voelen zich hulpeloos in een wereld die bedreigend overkomt. Aan de behoefte van mensen in de slachtofferrol wordt voldaan als ze voldoende aandacht krijgen.
Slachtofferschap kan een grote invloed hebben op het welzijn van mensen en sommigen identificeren zich hier zoveel mee dat ze zelfs ziektebeelden gaan ontwikken om aan hun behoefte aan aandacht te voldoen. Als kanttekening wil ik hierbij plaatsen dat niet alle mensen met psychosomatische klachten in de slachtofferrol zitten, dit kan b.v. ook komen door depressiviteit, burn-out of een onverwerkt trauma.
De redder
Ieder slachtoffer heeft een redder nodig. Redders genieten ervan om te helpen, zelfs als hier niet om gevraagd word. Is er geen slachtoffer in de buurt, dan zal de redder niet rusten voordat hij iemand gevonden heeft om voor te zorgen. Het zal niet als een verrassing komen dat de redder met open armen onthaald wordt door het slachtoffer; eindelijk iemand die voor mij gaat zorgen. Redders en slachtoffers versterken elkaar in gedrag.
De aanklager
Aanklagers leggen de schuld graag, en bekritiseren, slachtoffers en redders zonder met een daadwerkelijke oplossing te komen. Ze voelen zich superieur en hierdoor bevestigen ze de rol van het slachtoffer en de redder. Met hun afkeuring tegenover het slachtoffer zal het slachtoffer zich nog kleiner en zieliger voelen dan hij al is. Dit bevestigd het gevoel dat hij hoe dan ook het onderspit zal delven en wanhopig op zoek gaat naar hulp omdat hij de verantwoording zelf niet aan kan.
De aanklager voelt zich ook superieur tegenover de redder omdat hij niet maar kan begrijpen waarom de redder, keer op keer, zo stom is om het slachtoffer te helpen. De meest voor de hand liggende reactie van de redder is dan ook dat hij nog meer zal gaan helpen; nu wetende dat de aanklager dit niet zal doen. Iemand moet toch dat arme slachtoffer helpen?
De dramadriehoek
Nu je de spelers in het drama kent, heb je gezien dat ze elkaar versterken en elkaar nodig hebben. Het is ook niet ongewoon dat mensen binnen de dramadriehoek van rol wisselen. Een redder, na jaren van hulp bieden zonder de erkenning te krijgen die hij nodig heeft, kan opeens aanklager worden en anderen, en in het bijzonder slachtoffers, gaan bekritiseren. Of een slachtoffer, denkend dat hij uit die rol gestapt is, geeft nu inhoud aan zijn nieuwe rol: anderen redden.
In alle gevallen geld dat binnen de dramadriehoek mensen elkaar niet als gelijkwaardig zien en iets van een ander nodig hebben om aan hun eigen behoefte te voldoen.
De winnaarsdriehoek
Er is een weg uit de dramadriehoek en die heet de winnaarsdriehoek. Als eerste zul je jezelf bewust moeten worden welke rol(len) je speelt. Wees je bewust wat jou gedrag is naar anderen en welk gedrag dit vervolgens weer uitlokt. Wat heb je van anderen nodig? Heb je wel iets van een ander nodig? Zet jezelf en anderen in hun kracht en maak ze niet afhankelijk van jou.
In plaats van de aanklager kun je meer assertief zijn en goede feedback geven. Zet slachtofferschap om in kwetsbaarheid en durf verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen leven. En wanneer je stop met redden; dan pas kun je anderen helpen, zonder hier iets voor terug te verlangen. Je helpt ze op weg naar hun eigen onafhankelijkheid wetende dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen geluk. Soms ben je het beste iemand van dienst door juist niet te helpen.
Uitgangspunt van de winnaarsdriehoek is die van gelijkwaardigheid: Ik ben oké en jij bent oké.
Meer informatie nodig over de dramadriehoek?
Wil je meer informatie over de dramadriehoek? Lees dan ook de onderstaande artikelen op mijn site:
Was interessant om te lezen. Zelf plaats ik me in de rol van redder.
Handig om terug te vinden, ik ga deze site gebruiken als literatuur voor een onderwijskundig verslag. Dankjewel!
@Diana: je plaatst je niet altijd in dezelfde rol, het verschilt van situatie tot situatie. Soms zul je idd een redder zijn geweest maar wanneer jij in de pinarie zat heeft misschien een goede vriend of vriendin de rol van redder genomen en jij de rol van slachtoffer.